Τα μυστικά της υπερ-μακροβιότητας

Από:
ΤΟ ΒΗΜΑ, ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ | Κυριακή 11 Ιουλίου 2010

ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Τα μυστικά της υπερ-μακροβιότητας
Τη συνταγή για πραγματικά βαθιά γεράματα αναζητούν οι επιστήμονες εδώ και μία δεκαετία.
Προς το παρόν έχουν ανακαλύψει μερικά μόνο από τα συστατικά της, κάποια από τα οποία ξαφνιάζουν Είστε γυναίκα, δεν έχετε παιδιά, δεν παρουσιάζετε σημάδια άνοιας, αλλά αντιθέτως διαθέτετε ισχυρή προσωπικότητα, θέληση για ζωή και ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ; Συγχαρητήρια, συγκεντρώνετε μερικά από τα χαρακτηριστικά που ίσως σας καθιστούν υποψήφια για μια μακρά ζωή. Και όταν λέμε μακρά, το εννοούμε: θα μπορούσατε να φθάσετε τα 115 και ακόμη παραπέρα...

Η πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη διεθνής καταγραφή των υπεραιωνόβιων εντόπισε τις παραπάνω ομοιότητες στην πλειονότητα των ανθρώπων που κατόρθωσαν να σπάσουν αυτό που η επιστήμη θεωρούσε ως πρόσφατα ανώτατο όριο ζωής για το είδος μας. Εκτός όμως από τις ομοιότητες, εκείνο που εξέπληξε περισσότερο τους ειδικούς ήταν οι διαφορές. Γενικό συμπέρασμα; Το μυστικό τής πέρα από τα θεωρούμενα ως δυνατά όρια μακροβιότητας δεν φαίνεται να αποκαλύπτεται, τουλάχιστον όχι ακόμη. Η επιστήμη βρίσκεται μόλις στην αρχή της μελέτης των υπεραιωνόβιων, ενός φαινομένου που αποδεικνύει πόσο περιορισμένες είναι οι γεροντολογικές μας γνώσεις.

Η πρώτη Διεθνής Βάση Δεδομένων για τη Μακροβιότητα (Ιnternational Database on Longevity ή ΙDL) 1

αποτελεί μόνο ένα πρώτο βήμα. Είναι όμως ουσιαστικό, γιατί έρχεται να βάλει σε τάξη και να εμπλουτίσει τα στοιχεία. Οι ηλικίες των 110 ετών και άνω αντιπροσώπευαν ως τώρα για τους ειδικούς μια περιοχή εντελώς αχαρτογράφητη, τόσο από την «ποσοτική» άποψη του πληθυσμού τους όσο και από την «ποιοτική». Κανείς δεν μπορούσε να μιλήσει με βεβαιότητα- πόσω μάλλον να εξαγάγει επιστημονικά συμπεράσματαγια το πόσοι είναι και πώς ζουν αυτοί οι άνθρωποι, ποια χαρακτηριστικά και ποια προβλήματα υγείας παρουσιάζουν, πώς φθάνουν τελικά στο τέλος και τι «μαθήματα» έχουν να μας προσφέρουν γύρω από τα γηρατειά, τη ζωή και τον θάνατο.

Το όλο εγχείρημα ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια, το 2000. «Τότε ήταν ήδη γνωστό ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνονταν αιωνόβιοιεπειδή το ποσοστό θανάτων στις ηλικίες των 70,80 και 90 ετών έπεφτε συνεχώς τα τελευταία 40 χρόνια» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Χάινερ Μάιερ, πρύτανης της Σχολής Δημογραφίας του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Δημογραφικών Ερευνών της Γερμανίας και επικεφαλής της έρευνας. «Ως την ηλικία των 100 ξέρουμε πολύ καλά ποια πορεία ακολουθούν τα πράγματα. Μαζί με μια διεθνή ομάδα ερευνητών θελήσαμε όμως να διερευνήσουμε ποιες είναι οι τάσεις στη θνησιμότητα των υπεραιωνόβιων» .

Βίος μακρός «με τη βούλα»
Αυτό δεν ήταν εύκολο εφόσον οι σχετικές πληροφορίες ήταν ελάχιστες. Αν και κάθε τόσο διαδίδονται ιστορίες για ανθρώπους που φθάνουν τα 112 ή τα 115, όταν οι ειδικοί πήγαιναν να τις διερευνήσουν επί τόπου, διαπίστωναν ότι δεν υπήρχε τρόπος να επιβεβαιώσουν την ηλικία τους. «Τις περισσότερες φορές δεν υπήρχαν στοιχεία,όπως π.χ.ένα πιστοποιητικό γεννήσεως» εξηγεί ο κ. Μάιερ. «Κάποιοι συγγενείς έλεγαν ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος είναι, ας πούμε, 120 ετώναλλά δεν υπήρχε απόδειξη.Και ως επιστήμονες χρειαζόμαστε μια απόδειξη για να μπορέσουμε να πούμε ότι μελετάμε σωστά ένα φαινόμενο».

Για να καλύψουν το κενό οι ερευνητές ξεκίνησαν μια προσπάθεια καταγραφής των περιπτώσεων υπεραιωνόβιων για τους οποίους μπορούσαν να συγκεντρώσουν ικανοποιητικές αποδείξεις. Αυτό περιόρισε σε έναν βαθμό το εύρος δράσης τους. «Εστιάσαμε στις χώρες όπου τα ληξιαρχικά μητρώα υπήρχαν ήδη πριν από 110 χρόνια» λέει ο κ. Μάιερ. «Η Γερμανία, π.χ., άρχισε να έχει αξιόπιστα μητρώα τη δεκαετία του 1870. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν ένα ακόμη αρχαιότερο και εγκυρότερο σύστημα.Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα ληξιαρχικά μητρώα δεν είναι τόσο αξιόπιστα,αντισταθμίζονται όμως από ένα πολύ καλό σύστημα απογραφής». Εκτός από τα παραπάνω κράτη, τα δεδομένα αφορούν επίσης την Ιαπωνία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και τη Βρετανία. Σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο το δείγμα φαίνεται μικρό, είναι όμως αντιπροσωπευτικό και το γεγονός ότι για πρώτη φορά είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο το καθιστά πολύτιμο εργαλείο μελέτης.

Αυτό φάνηκε στα αποτελέσματα, τα οποία σε αρκετά σημεία ανέτρεψαν πεποιθήσεις που θεωρούνταν δεδομένες. Διαθέτοντας για πρώτη φορά μια αξιόπιστη βάση δεδομένων με ανθρώπους άνω των 110 ετών οι ερευνητές μπόρεσαν να κάνουν τις πρώτες στατιστικές αναλύσεις για αυτή την ηλικιακή ομάδα. Η κύρια διαπίστωσή τους είναι η απουσία μιας «συνταγής της μακροβιότητας». «Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό συγκεκριμένο μυστικό που να εξηγεί πώς μπορεί να φθάσει κανείς σε τόσο προχωρημένη ηλικία» λέει ο κ. Μάιερ. «Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που γνωρίζουμε ότι μπορούν να συμβάλουν στη μακροζωία,όπως ας πούμε η άσκηση, η καλή διατροφή και ούτω καθ΄ εξής. Ολα αυτά έχουν μια μικρή επίδραση, δεν υπάρχει όμως ένα μυστικό που θα σας κάνει υπεραιωνόβιους». Γυναικεία υπεροχή
Παρ΄ όλα αυτά, εντοπίστηκαν κοινά στοιχεία. Κατ΄ αρχάς, όπως σημειώνουν οι ερευνητές στο βιβλίο Supercentenaries 2, όπου συνοψίζουν τα συμπεράσματά τους παρουσιάζοντας και πολλές από τις προσωπικές ιστορίες των «υπό μελέτη» υπεραιωνόβιων, το να είναι κανείς γυναίκα φαίνεται να αποτελεί ισχυρό πλεονέκτημα. Από τις 637 περιπτώσεις που αποδεδειγμένα ξεπέρασαν τα 110 οι 573 είναι γυναίκες και μόνο οι 64 είναι άνδρες, ποσοστό που μόλις ξεπερνά το 10%. Η τάση παραμένει ίδια ως το τέλος: στους 19 ανθρώπους που αποδεδειγμένα έφθασαν ή ξεπέρασαν το 115ο έτος της ηλικίας τους οι εκπρόσωποι του ανδρικού φύλου είναι μόνο δύο.

Από την ανάλυση των στοιχείων ειδικά αυτής της τελευταίας ομάδας δεν φαίνεται να εντοπίζεται κάποιος κληρονομικός ή περιβαλλοντικός παράγοντας που να επηρεάζει την πέρα από τα όρια μακροζωία. Η Ζαν Καλμάν, η οποία ξεπερνώντας την ηλικία των 122 ετών είναι ο μακροβιότερος άνθρωπος στην καταγεγραμμένη ιστορία, είχε προγόνους που έζησαν λίγο περισσότερο από τον μέσον όρο, κάτι ανάλογο όμως δεν παρατηρείται στη συντριπτική πλειονότητα των άλλων περιπτώσεων. Η Ζαν Καλμάν και δύο ακόμη περιπτώσεις κατάγονταν από εύπορες οικογένειες και δεν δούλεψαν ποτέ, οι υπόλοιποι όμως εκπρόσωποι του δείγματος προέρχονταν από την εργατική ή την αγροτική τάξη και τις περισσότερες φορές εργάστηκαν σκληρά στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής τους.

Μια αναπάντεχη για τους ερευνητές διαπίστωση ήταν το γεγονός ότι οι μισοί «πρωταθλητές της μακροβιότητας»- συμπεριλαμβανομένων των δύο ανδρών- δεν είχαν παιδιά ή απέκτησαν μόνο έναν απόγονο. «Το ότι δεν είχαν παιδιά αποτελεί έκπληξη και χρήζει περαιτέρω ερευνών» τονίζει ο γερμανός ερευνητής. «Δεν ξέρουμε γιατί συμβαίνει αυτό, ίσως όμως η επένδυση προσωπικών πόρων στους απογόνους πραγματικά να “κόβει” μερικά χρόνια από τη ζωή των ανθρώπων, ιδιαίτερα των γυναικών που υφίστανται τον τοκετό και αφιερώνουν επιπλέον σωματικούς πόρους στα παιδιά τους».

Σοκολατάκια, χιούμορ και... τσιγαράκι!

Επίσης εκπληκτικό ήταν το γεγονός ότι σε μεγάλο ποσοστό τα μέλη της ομάδας των 115 και άνω δεν παρουσίασαν άνοια σχεδόν ως το τέλος τους. «Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπουςτους οποίους οι συνάδελφοί μου επισκέφθηκαν προσωπικά δεν έπασχαν καθόλου από άνοια ή την παρουσίασαν σε πάρα πολύ προχωρημένη ηλικία και πολύ κοντά στον θάνατό τους» εξηγεί ο κ. Μάιερ. «Στα 110 ή στα 112 π.χ.δεν έδειχναν δείγματα άνοιαςαλλά τα εμφάνισαν στα 114 και ύστερα στα 115 πέθαναν». Σημαίνει αυτό ότι η απουσία της άνοιας προστατεύει κατά κάποιον τρόπο τη ζωή; «Θα μπορούσε» απαντά ο κ. Μάιερ «εφόσον η άνοια επιφέρει βλάβες στον εγκέφαλο,ο οποίος ελέγχει όλα τα βασικά όργανα». Οπωσδήποτε τα νέα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη πάθηση δεν αποτελεί απαραίτητο «συνοδευτικό» των γηρατειών και αξίζει να διερευνηθούν περισσότερο.

Κανένας από τους πρωταθλητές της μακροβιότητας που μελετήθηκαν δεν ακολουθούσε αυτό που με τα σημερινά δεδομένα θα ονόμαζε κανείς «υγιεινή διατροφή». Η Βρετανίδα Σάρλοτ Χιουζ απέδιδε τα 115 χρόνια της στο «δυνατό μπράντι και στα αβγά με μπέικον», η Γαλλίδα Μαρί Μπρεμόν ήταν μια πραγματική γκουρμέ, ενώ η Αμερικανίδα Σάρα Νάους απεχθανόταν τα λαχανικά. Οι ερευνητές θεωρούν αξοσημείωτο το γεγονός ότι τρεις από τις μακροβιότερες γυναίκες όλων των εποχών λάτρευαν τη σοκολάτα και την κατανάλωναν χωρίς ενδοιασμούς, ενώ αρκετές συνήθιζαν να τρώνε γλυκά. Κατά τα άλλα, οι διατροφικές συνήθειες των υπεραιωνόβιων παρουσιάζουν τεράστιες αποκλίσεις. Κανείς τους όμως δεν ήταν χορτοφάγος, κανείς δεν είχε ακολουθήσει ποτέ δίαιτα αδυνατίσματος και κανείς δεν είχε υπάρξει υπέρβαρος κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Αν και στην πλειονότητά τους δεν ήταν καπνιστές, η «πρεσβυτέρα της ανθρωπότητας» Ζαν Καλμάν κάπνιζε ένα ή δύο τσιγάρα την ημέρα σχεδόν ως το τέλος της ζωής τηςαπό τα 110 και μετά μάλιστα τα «βαριά» γαλλικά Gauloises. Ο Κρις Μόρτενσεν, θεωρούμενος μακροβιότερος άνδρας στην Ιστορία, απολάμβανε την πίπα και τα πούρα του σχεδόν επί 100 χρόνια, ενώ ο Εμιλιάνο ντελ Τόρο, ο οποίος πέθανε στα 115, έκοψε το κάπνισμα στα 90, αφού προηγουμένως κάπνιζε ασταμάτητα επί 75 χρόνια. «Αυτό σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί το γεγονός ότι το κάπνισμα βλάπτει» προειδοποιεί ο κ. Μάιερ. «Ισως ορισμένοι άνθρωποι να έχουν κάποιο είδος γενετικής προστασίας απέναντι στις βλαβερές συνέπειές του» συμπληρώνει, ενώ οι συνάδελφοί του επισημαίνουν ότι οι υπεραιωνόβιοι καπνιστές κάπνιζαν με μέτρο και κανείς τους δεν «κατέβαζε» τον καπνό.

Δύο ακόμη κοινά χαρακτηριστικά που παρατήρησαν οι ερευνητές ήταν η θέληση για ζωή και η ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ. Η Ζαν Καλμάν θεωρούσε μάλιστα την τελευταία το «μυστικό» της επιτυχίας της. «Πάντα να διατηρείτε το χιούμορ σας» έλεγε όταν της ζητούσαν κάποια συμβουλή. «Εγώ σε αυτό αποδίδω τη μακροζωία μου. Θα πεθάνω γελώντας. Αυτό είναι στο πρόγραμμά μου». Ολοι είχαν επίσης ισχυρές προσωπικότητες, αν και διαφορετικές. Η Ζαν Καλμάν και η Σάρλοτ Χιουζ περιγράφονταν ως κυριαρχικές, η Σάρα Νάους και η Μαρία Καποβίγια από τον Ισημερινό διακρίνονταν για τη γλυκύτητα και τον ήρεμο χαρακτήρα τους.

Οσον αφορά τη θνησιμότητα, που αποτέλεσε και τον βασικό σκοπό της έρευνας, η διαπίστωση ήταν η εξής: αν και από την ηλικία των 30 ως τα 100 η θνησιμότητα παρουσιάζει σημαντική και σταθερή άνοδο (40% ανά έτος), από τα 110 και μετά παραμένει στάσιμη, αλλά πλήττει το 50%. «Γι΄ αυτό και είναι δύσκολο να φθάσει κανείς από τα 110 στα 115,επειδή η θνησιμότητα είναι τόσο υψηλή» εξηγεί ο κ. Μάιερ. Αν πιστέψουμε όμως τις τελευταίες ενδείξεις, ίσως τα επόμενα χρόνια δούμε ακόμη περισσότερους ανθρώπους να αγγίζουν αυτές τις τόσο προχωρημένες ηλικίες. «Η εμφάνιση αρκετών καινούργιων υπεραιωνόβιων που έφθασαν την ηλικία των 115 ετών το 2005 και το 2006 ίσως υποδηλώνει μια νέα τάση» σημειώνουν οι ειδικοί. «Ενα μέλλον στο οποίο μια τέτοια μακροβιότητα μπορεί να αποτελέσει τον κανόνα» . Το φαινόμενο είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και μόλις τώρα αρχίζουμε να το γνωρίζουμε.

1. Ιnternational Data Βase on Longevity, www.supercentenarians.org 2. Το βιβλίο Supercentenarians των Ηeiner Μaier, Jutta Gampe, Βernard Jeune, Jean-Μarie Robine και James W. Vaupel, υπό τον συντονισμό του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Δημογραφικών Ερευνών, κυκλοφορεί ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ
Μια αμερικανική γενετική μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από μερικές ημέρε ς στο επιστημονικό έντυπο «Science» φαίνεται να συμφωνεί σε πολλά σημεία με τις παρατηρήσεις των ερευνητών που συμμετείχαν στην έρευνα του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ.

Εξετάζοντας τα γονίδια λευκών Καυκ άσιων που είχαν ξεπεράσει τα 100, η Πάολα Σεμπαστιάνι και ο Τόμας Περλς του Πανεπιστημίου της Βοστώνης εντόπισαν ορισμένες παραλλαγές που φαίνεται ότι συνδέονται με τη μακροβιό τητα.

Το μαθηματικό μοντέλο που ανέπτυξαν «προβλέπει» τα γονίδια των υπεραιωνόβιων με ακρίβεια 77%- ποσοστό το οποίο είναι αρκετά υψηλό ώστε να προσδώσει εγκυρότητα στη μέθοδό τους αλλά όχι τόσο ώστε να της εξασφαλίσει την πρωτοκαθεδρία. «Το περιθώριο σφάλματος 23% υποδηλώνει ότι, αν και ο γενετικός παράγοντας φαίνεται θεμελιώδης για την εξαιρετική μακροζωία, δεν είναι ο μόνος»τόνισε η κυρία Σεμπαστιάνι, προσθέτοντας ότι άλλοι παράγοντες όπως το περιβάλλον ή ο τρόπος ζωής έχουν και αυτοί κάποιον ρόλο.

Οι δύο ερευνητές εντόπισαν στους υπεραιωνόβιους 19 κατηγορίες με διαφορε τικές γενετικές υπογραφές.Ορισμέν α γονίδια φαίνεται ότι σχετίζονται με τη μακρότερη επιβίωση ενώ άλλα με την καθυστέρηση της εκδήλωσης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία όπως η άνοια.Οι παραλλαγές γονιδίω ν που σχετίζονται με την προδιάθεση για διάφορες ασθένειες δεν ήταν διαφορετικές στους υπεραιωνόβιους, κάτι το οποίο σημαίνει, όπως επισημαίν ουν οι ειδικοί, ότι αυτό που οδηγεί στη μακροβιότητα δεν είναι η απουσία της γενετικής προδιάθεσης για ασθέν ειες αλλά η παρουσία προστατευτικώ ν γενετικών παραγόντων.Στο 40% των άνω των 110 παρατήρησαν μάλιστ α τρεις συγκεκριμένες κοινές παραλ λαγές γονιδίων.Επίσης διαπίστωσα ν ότι το 85% των 100 και άνω είναι γυναίκες,ενώ οι άνδρες φθάνουν μόλις το 15%.

Το γενετικό παζλ της μακροβιότητας παραμένει,παρ΄ όλα αυτά,εξαιρετικά πολύπλοκο.«Απέχουμε ακόμη πολύ από το να κατανοήσουμε ποιες οδοί κυβερνώνται από αυτά τα γονίδια» υπογράμμισε ο κ.Περλ.«Βλέπω πόσο σύνθετο είναι αυτό το παζλ και έχω πολύ έντονη την αίσθηση ότι δεν πρόκειται να οδηγήσει σε θεραπείες που θα κάνουν τους ανθρώπους αιωνόβιους» .

ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΔΕΙΓΜΑ
Η εξακρίβωση της εγκυρότητας των στοιχείων είναι ένα ζήτημα,για να φθάσει όμως κανείς εκεί πρέπει πρώτα να εντοπίσει τους υπεραιωνόβιους.Και εδώ η προσέγγιση ήταν άκρως επιστημονική.Οι ερευνητές απέφυγαν να βασιστούν σε αναφορές στον Τύπο γιατί,αν και συχνά αξιόπιστες,αυτές εστιάζουν κυρίως το ενδιαφέρον τους στα ηλικιακά «ρεκόρ» παραποιώντας το δείγμα.«Εμείς θελήσαμε να εξασφαλίσουμε ως σημείο εκκίνησης έναν ηλικιακά αμερόληπτο κατάλογο που να μην περιλαμβάνει μόνο τους 115χρονους αλλά και τους 110χρονους,οι οποίοι συνήθως μένουν στην αφάνεια.Για να αναλύσει κανείς τη θνησιμότητα και άλλα στοιχεία είναι πολύ σημαντικό να έχει μια ηλικιακά αμερόληπτη βάση».

Για τον λόγο αυτόν προτιμήθηκαν οι επίσημοι κατάλογοι των δημοσίων υπηρεσιών.Στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιήθηκαν τα αρχεία της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης,στην Ιαπωνία ο «Κατάλογος των αιωνόβιων» που εκδίδεται από τις αρχές.Στη Γερμανία,όπου δεν υπάρχουν κεντρικά μητρώα,οι ερευνητές απευθύνθηκαν στο γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας,ο οποίος παραδοσιακά κάθε χρόνο στέλνει ένα ευχετήριο μήνυμα και ένα μικρό χρηματικό ποσό σε όποιον Γερμανό συμπληρώνει το 100ό έτος της ηλικίας του.«Σε κάθε χώρα» εξηγεί ο κ.Μάιερ «ακολουθήσαμε πολύ διαφορετικές μεθόδους.

Υπήρχε όμως μια κοινή ιδέα: να ξεκινήσουμε από έναν κατάλογο,όσο το δυνατόν πιο πλήρη,και στη συνέχεια να επαληθεύσουμε τα στοιχεία.

Μόνο έτσι παίρνει τελικά κανείς ένα ανεπηρέαστο δείγμα των πολύ γηραιών ανθρώπων».

ΣΑΡΑ ΝΑΟΥΣ
Η γηραιότερη έξι γενεών
24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1880- 30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1999 119 ΕΤΩΝ, 3 ΜΗΝΩΝ ΚΑΙ 6 ΗΜΕΡΩΝ

Ο αποδεδειγμένα δεύτερος μακροβιότερος άνθρωπος στην Ιστορία είναι επίσης γυναίκα αλλά, αντίθετα με την πρωταθλήτρια Ζαν Καλμάν,δεν καταγόταν από προγόνους που έζησαν περισσότερο από τον μέσον όρο.Γεννήθηκε και έζησε στην Πενσιλβάνια των Ηνωμένων Πολιτειών και απέκτησε μία κόρη.Μεγάλωσε τα τρισέγγονά της αλλά λόγω της αδυναμίας και της κακής όρασής της μπήκε σε οίκο ευγηρίας στα 111. Στα 118 υπεβλήθη σε μετάγγιση αίματος γιατί παρουσίασε χαμηλή αιμοσφαιρίνη και έπαιρνε φάρμακα για την καρδιά αλλά δεν υπέφερε από καμία άλλη ασθένεια.Οι γιατροί που την εξέταζαν θεωρούν ότι δεν παρουσίασε άνοια ως το τέλος της ζωής της,αν και η επικοινωνία ήταν δύσκολη γιατί είχε χάσει εντελώς την όραση και την ακοή της.

Γελούσε πολύ,ήταν καλοδιάθετη και συχνά έλυνε τις διαφορές με χιούμορ. Οι νοσοκόμες την περιέγραφαν ως τον φιλικότερο άνθρωπο που είχαν γνωρίσει, ενώ οι συγγενείς της δεν τη θυμούνται ποτέ να τους μαλώνει ή να δείχνει ανήσυχη ή στενοχωρημένη. Δεν άφηνε να την «πάρουν από κάτω» οι αναποδιές και ήταν πάντα απασχολημένη με κάτι.Της άρεσε να πλέκει και να βλέπει γκολφ στην τηλεόραση.Δεν κάπνισε ποτέ,απεχθανόταν τα λαχανικά και λάτρευε τις σοκολάτες,τα γλυκά και τα τσιπς.Το 1999 φωτογραφήθηκε για το περιοδικό «Life» μαζί με την 95χρονη κόρη της, τον 76χρονο εγγονό της, μια 49χρονη δισεγγονή,μια 27χρονη τρισεγγονή και τον γιο της τελευταίας εκπροσωπώντας έξι γενιές στην ίδια οικογένεια.

ΖΑΝ ΚΑΛΜΑΝ
Η πρεσβυτέρα της ανθρωπότητας
21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1875 - 4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1997 122 ΕΤΩΝ, 5 ΜΗΝΩΝ ΚΑΙ 14 ΗΜΕΡΩΝ

Ο μακροβιότερος άνθρωπος που έχουμε γνωρίσει ως σήμερα είναι ίσως η περισσότερο καλά μελετημένη από ιατρικής απόψεως περίπτωση υπεραιωνόβιου.Στα 88 της δεν είχε πλέον κανέναν στενό συγγενή: ο σύζυγός της είχε πεθάνει στα 74,η κόρη της στα 36 και ο μοναδικός εγγονός της στα 36 σε δυστύχημα.Εζησε σε οίκο ευγηρίας από τα 110,όχι επειδή ήταν ανήμπορη αλλά γιατί ανέβηκε σε ένα τραπέζι και προσπάθησε να «ξεπαγώσει» το μπόιλερ του νερού με ένα κερί με αποτέλεσμα να πάρει φωτιά το μονωτικό υλικό προκαλώντας πυρκαϊά.Εκτός από ελαφρά καρδιακή ανεπάρκεια,ρευματισμούς και έναν χρόνιο βήχα,δεν παρουσίασε ποτέ κάποια σοβαρή ασθένεια.

Στα 115 έσπασε το πόδι της,υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση και επέζησε,κατόρθωσε να στέκεται όρθια αλλά δεν μπόρεσε να ξαναπερπατήσει.Οπως οι περισσότεροι υπεραιωνόβιοι άνω των 115,προς το τέλος της ζωής της ήταν πολύ αδύναμη και σχεδόν τυφλή και κωφή.Οι γιατροί τής έκαναν νευρολογικά τεστ κάθε εξάμηνο και όχι μόνο δεν παρουσίασε ποτέ δείγματα άνοιας αλλά λόγω της εξάσκησης βελτίωσε τις επιδόσεις της στην αριθμητική αποδεικνύοντας ότι ποτέ δεν είναι αργά για να μάθει κανείς μαθηματικά.

Της άρεσε το καλό φαγητό και το καλό κρασί,καθημερινά έπινε ένα ποτήρι πορτό, κάπνιζε ένα τσιγάρο και έτρωγε σοκολάτα ή ένα γλυκό.Εζησε όλη τη ζωή της στην Αρλ της Νότιας Γαλλίας και ως παιδί είχε γνωρίσει τον Βαν Γκογκ.Η κοινωνική ζωή δεν την ενδιέφερε ιδιαίτερα: «Δεν μου άρεσαν οι επισκέψεις, δεν μου άρεσαν οι κοσμικοί,λάτρευα όμως να είμαι έξω στον καθαρό αέρα».Πήγαινε ωστόσο στην όπερα στη Μασσαλία, περπατούσε πολύ και κυνηγούσε μαζί με τον σύζυγό της.Η ίδια θεωρούσε ότι έζησε μια ευτυχισμένη ζωή. «Πέρασα ωραία, πάντα περνούσα ωραία» έλεγε.«Δεν μου λείπει τίποτε.Εχω όλα όσα χρειάζομαι.Είχα μια ωραία ζωή.Τώρα ζω στις αναμνήσεις μου, ωραίες αναμνήσεις». Αξέχαστες φράσεις της:

«Είχα πάντα μόνο μία ρυτίδα και κάθομαι επάνω της».

«Ο Θεός με έχει ξεχάσει. Δεν ανυπομονεί και τόσο να με δει. Με ξέρει πολύ καλά».

«Νομίζω ότι αρχίζω να γίνομαι φαινόμενο».

ΚΡΙΣ ΜΟΡΤΕΝΣΕΝ
Πούρα και ιστιοπλοΐα
16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1882 - 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1998 115 ΕΤΩΝ, 8 ΜΗΝΩΝ ΚΑΙ 10 ΗΜΕΡΩΝ

Ο αποδεδειγμένα μακροβιότερος άνδρας όλων των εποχών γεννήθηκε στη Δανία και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες στα 21 του. Παιδί δούλευε στα αγροκτήματα,αργότερα έγινε ράφτης,γαλατάς και εργάτης σε κονσερβοποιία σε διάφορα μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Είχε έναν γάμο που κράτησε τέσσερα χρόνια,μετά το διαζύγιο δεν ξαναπαντρεύτηκε και δεν απέκτησε ποτέ παιδιά. Συνταξιοδοτήθηκε στα 68, έφτιαξε ένα ιστιοπλοϊκό και έκανε βόλτες στον Κόλπο Γκάλβεστον του Τέξας.Μπήκε σε οίκο ευγηρίας στα 96 και έζησε εκεί ως τον τέλος του.

Κάπνιζε από τα 20, αρχικά πίπα και αργότερα πούρα αλλά σχεδόν ποτέ τσιγάρα.

Εξακολούθησε να απολαμβάνει δύο πούρα την εβδομάδα ως τον θάνατό του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπεβλήθη σε θεραπείες για διάφορες ασθένειες αλλά το ιατρικό ιστορικό του είναι απόρρητο. Είχε χάσει σε μεγάλο βαθμό την όραση και την ακοή του, αλλά ως και τα 115 το μυαλό του λειτουργούσε μια χαρά και μπορούσε να κάνει μεγάλες συζητήσεις.

Ελεγε ότι πρέπει κανείς να τρώει «καλά και σωστά», για ένα διάστημα είχε κόψει το κρέας αλλά κατά τα άλλα έτρωγε τα πάντα και απαρέγκλιτα κουάκερ για πρωινό. Οταν τον είχαν ρωτήσει αν εξακολουθούσε να απολαμβάνει τη ζωή είχε απαντήσει: «Ε, το να απολαμβάνεις και το να ζεις είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Είμαι 113 ετών. Τι ευχαρίστηση μπορεί να έχει ένας άνθρωπος σε αυτή την ηλικία; Τρώω κάθε μέρα. Ακούω ραδιόφωνο».

ΜΑΡΙ-ΛΟΥΙΖ ΜΕΓΕΡ
12 παιδιά και σχεδόν 300 απόγονοι
29 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1880 - 16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1998 117 ΕΤΩΝ, 7 ΜΗΝΩΝ ΚΑΙ 19 ΗΜΕΡΩΝ

Υπήρξε για ένα διάστημα ο γηραιότερος άνθρωπος στον κόσμο (1997-1998) και είναι η μία από τις δύο πολύτεκνες εξαιρέσεις στην ομάδα των 115 και άνω.Γεννήθηκε στο Κεμπέκ του Καναδά και κανένας πρόγονός της δεν έζησε περισσότερο από τον μέσον όρο ζωής.Παντρεύτηκε στα είκοσι,έκανε έξι παιδιά,αλλά δέκα χρόνια αργότερα έμεινε χήρα έχοντας χάσει προηγουμένως και δύο από τις κόρες της σε νηπιακή ηλικία.Στα 35 παντρεύτηκε ξανά,τον επίσης χήρο και πατέρα τεσσάρων παιδιών Εκτόρ Μεγέρ,με τον οποίο απέκτησε ακόμη έξι παιδιά.Δούλευε πάντα σκληρά και ήταν πολύ δραστήρια.

Στα 91 έχασε και τον δεύτερο σύζυγό της και πήγε να μείνει με μια κόρη της ως τα 107, οπότε και μεταφέρθηκε σε οίκο ευγηρίας. Οι συγγενείς της ισχυρίζονται ότι για πρώτη φορά την είδαν να αρρωσταίνει στα 102, με ένα γερό συνάχι, και την περιγράφουν ως δυναμική, κοινωνική, καλλίφωνη και εξαιρετική μαγείρισσα. Οταν στα 115 της τής είπαν ότι ήταν ο γηραιότερος άνθρωπος στον Καναδά είχε απαντήσει:

«Καημένε Καναδά». Στα 117α γενέθλιά της ένας δημοσιογράφος έγραψε: «Σήμερα δεν μιλάει πολύ, όταν όμως μιλάει είναι αρκετά εύθυμη». Σύμφωνα ωστόσο με τον γιατρό της, στο τέλος της ζωής της βρισκόταν σε τελικό στάδιο άνοιας. Αφησε πίσω της περίπου 300 απογόνους και, όπως η Σάρα Νάους, υπήρξε για ένα διάστημα η γηραιότερη από έξι γενιές στην ίδια οικογένεια.

ΤΟ ΒΗΜΑ, ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ | Κυριακή 11 Ιουλίου 2010

ΤΟ ΒΗΜΑ, ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ | Κυριακή 11 Ιουλίου 2010