Οδύσσεια, η (μάταιη) αναζήτηση της αθανασίας

Το δεύτερο έπος του Ομήρου περιλαμβάνει την περαιτέρω αναζήτηση και τις μυήσεις μέσα από ηρωισμούς και κατορθώματα του Οδυσσέα – το όνομα είναι κάποιου Έλληνα πολέμαρχου-βασιλιά – από την Ιθάκη και περικλείετε  με την προσφορά  της αθανασίας στον ήρωα. 

Ο Όμηρος μετέτρεψε το κυνήγι της αθανασίας  ντύνοντας το με το νόστο της επιστροφής στην Ιθάκη  και την προσμονή του Οδυσσέα, παρ΄ όλες τις αντιξοότητες στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Οι δοκιμασίες του ήρωα είναι πάμπολλες, δοκιμασίες που ενέχουν το στοιχείο των τελετουργικών μιας μύησης  έως ότου φτάσει μόνος στο νησί της νύμφης Καλυψούς.

 Εκεί στο νησί ο Οδυσσέας, παραμένει για ένα μεγάλο διάστημα, προφανώς για να εκπαιδευτεί και να τελειοποιηθεί επάνω στα θέματα της σωματικής αθανασίας από την Καλυψώ. Βέβαια ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Οδυσσέας παρέμενε στο νησί της, παρά την θέλησή του και μόνο κατόπιν παρεμβάσεως των "θεών" η Καλυψώ τον άφησε να κατασκευάσει σχεδία και να ταξιδεύσει με προορισμό την Ιθάκη. Αυτό  σαφώς είναι διανθισμένο και δοσμένο έτσι ώστε να υμνεί τους θεούς και να ταπεινώνει τους ανθρώπους.

Ο Όμηρος ζούσε σε μια εποχή όπου το ιερατείο ήταν πανίσχυρο και εξουσίαζε κοινωνίες ολόκληρες.

 Είναι ενδεικτικά τα λόγια της Καλυψούς:

«Έτσι είπε (ο Ερμής), κι όλο πάγωσε της Καλυψούς το αίμα

και κράζοντάς τον του ΄λεγε με θυμωμένα λόγια

«Σκληροί θεοί, ζηλιάρηδες, πιο πάνω σεις απ΄ άλλους,

που σκάζετε με τις θεές,  αν με θνητό πλαγιάσουν

κι ανίσως κάμει ομόκλινο καμιά τον ποθητό της…

Τώρα έτσι πάλε σκάσατε, θεοί μαζί μου, πόχω

άνδρα θνητό. Όμως εγώ τον έσωσα, όταν έρμος

σε μια καρίνα ερχόντανε καβάλα καθισμένος,

γιατί με κεραυνό καυτό στη μέση του πελάγου

του ΄σπασε το γοργόδρομο καράβι ο γιος του Κρόνου.

Τότε όλοι οι άλλοι διαλεχτοί συντρόφοι του χαθήκαν,

και μόνο του τον έφερε το κύμα εδώ κι ο αγέρας.

Τον φίλευα, τον έθρεφα και το ΄λεγα μονάχη

Αθάνατο κι αγέραστο γι πάντα να τον κάμω.»

(Οδύσσεια ε, μετ. Ζ. Σιδέρη, στιχ119-123,133-141).

 Έτσι μίλησε η Καλυψώ και με την απειλή από μέρους των θεών για τιμωρία της άφησε τον Οδυσσέα να φύγει με σχεδία από το νησί της. Η διαδικασία της αθανασίας που είχε αρχίσει η Καλυψώ στον Οδυσσέα φαίνεται πως σταμάτησε και τον έστειλε πίσω στην Ιθάκη. Λίγο πριν φύγει από το νησί της κάθισε μαζί του για να φάνε για τελευταία φορά:

«Και η ίδια αγνάντια κάθισε στο θεϊκό Δυσσέα

κι οι παρακόρες έφεραν νεχτάρι και αμβροσία…»

(Οδύσσεια ε, μετ Ζ. Σιδέρη, στίχ.205-206).

 Εδώ φαίνεται ότι ο Οδυσσέας τρέφεται σαν αθάνατος με τις τροφές των θεών: Νέκταρ και Αμβροσία. Η αθανασία όμως όπως φαίνεται δεν ήταν για αυτόν μια παγιωμένη κατάσταση και προφανώς θα έπρεπε να ακολουθήσει κάποιες τεχνικές ακόμη που φυσικά δεν το θέλησε, αφού διακατεχόταν από τον νόστο της επιστροφής του, στην Ιθάκη, η Νύμφη Καλυψώ προβλέποντας το μέλλον του είπε:

«Αν όμως όλα τα΄ ξερες, όσα πικρά φαρμάκια

θα σε ποτίσει η μοίρα σου, πριν φτάσεις στην πατρίδα,

μαζί μου θα ΄θελες σ΄ αυτό να κάθεσαι το σπίτι,

κι αθάνατο θα σ΄ έκανα, μ΄ όσον καημό κι αν έχεις…»

(Οδύσσεια ε, μετ. Ζ. Σιδέρη, στίχ. 213-216).

 Ακόμη ο Οδυσσέας διδάχθηκε  από την Κίρκη την τέχνη των μεταμορφώσεων, δηλαδή να αλλάζει μορφή όποτε και όταν το ήθελε και αυτό φαίνεται - παρότι ο Όμηρος το αποδίδει στην Αθηνά - από τα παρακάτω αποσπάσματα:

«Μον΄ έλα τώρα αγνώριστο στους άλλους να σε κάμω

Θα σου ζαρώσω το πετσί στο λυγερό κορμί σου

και θα χαλάσω τα σγουρά μαλλιά της κεφαλής σου

και θα σε ντύσω φτωχικά, να σε σιχαίνονται όλοι.

Τα΄ αχτινοβόλα μάτια σου που λάμπουν θα θαμπώσω,

Άσκημος έτσι να φανείς και στους μνηστήρες όλους,

στο ταίρι σου ή στο παιδί που τα΄ άφησες στο σπίτι»

( Οδύσσεια ν, μετ. Ζ. Σιδέρη, στιχ.411-417).

Και για να τον αναγνωρίσει ο γιος του Τηλέμαχος:

«Είπε και με χρυσό ραβδί τον άγγιξε η Παλλάδα.

Και πρώτα αφού με νιόπλυτη χλαμύδα και χιτώνα

τον έντυσε, του στόλισε το σώμα με τη νιότη.

Μελαχρινός πάλι έγινε, του γέμισε η θωριά του,

και μαύρισαν τα γένια του στο πρόσωπό του γύρω.»

(«Ομήρου Οδύσσεια» Μετ. Ζ. Σιδέρη Οδ. π, στιχ.175-179).

 Δηλαδή κατάφερνε όποτε ήθελε να φαίνεται νέος, ώριμος ή και γέρος. Είναι μια τεχνική πολύ χρήσιμη για ένα αθάνατο γιατί με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να περνά απαρατήρητος από τους ανθρώπους μέσα από τα χιλιάδες χρόνια που θα ζει, χωρίς να δημιουργεί σε βάρος του κανένα δυσμενή σχολιασμό. 

Ο Οδυσσέας αν και του προσφέρθηκε το δώρο της σωματικής αθανασίας και της νεότητας προτίμησε να επιστρέψει στην Ιθάκη. Φυσικά έχασε την ευκαιρία να παραμείνει για πάντα επάνω στη γη με το γνωστό τέλος που είχε από το χέρι του γιου του, Τηλέγονου, που απέκτησε από την Κίρκη.

Στη συνέχεια ο Τηλέγονος παντρεύτηκε την «αιώνια νέα» Πηνελόπη και ο Τηλέμαχος με την Κίρκη και όλοι μαζί έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Αιαία το νησί της αθάνατης Κίρκης, «Εκεί ζήσανε σαν δύο ζευγάρια, ο Τηλέγονος με την Πηνελόπη, ο Τηλέμαχος με την Κίρκη, πάνω στην Αιαία, το νησί των θαυμάτων…», («Η μυθολογία των Ελλήνων», Κ. Κερένυτ, βιβλ. «Εστίας»).